در هر آسانسوری، ایمنی حرف اول را می‌زند. یکی از مهم‌ترین اجزایی که تضمین‌کننده این ایمنی است، سیستم ترمز یا سیستم توقف اضطراری آسانسور است. در این مقاله، به‌صورت کاملاً تخصصی و در عین حال قابل فهم، به بررسی نحوه عملکرد سیستم ترمز آسانسور می‌پردازیم.
✨✨✨
تجربه‌ای مطمئن از خرید آسانسور را داشته باشید!
برای اطلاع بیشتر از محصولات و یا مشاوره از کارشناسان مجرب تیم‌ما، باما تماس بگیرید.🤗
ما همواره آماده ارائه بهترین خدمات و محصولات به شما هستیم!
✨✨✨
🔍 سیستم ترمز آسانسور چیست؟
ترمز آسانسور مجموعه‌ای از قطعات مکانیکی و الکترونیکی است که وظیفه دارد در صورت بروز شرایط غیرعادی، کابین را متوقف کرده یا از ادامه حرکت خطرناک آن جلوگیری کند. این سیستم معمولاً روی کابین، فلکه‌ها یا گیربکس نصب می‌شود و کاملاً با سرعت کابین و عملکرد موتور در ارتباط است.
🧩 اجزای اصلی سیستم ترمز
سیستم ترمز آسانسور از چند بخش مهم تشکیل شده است که به‌صورت هماهنگ با یکدیگر کار می‌کنند تا امنیت حرکت کابین را در هر لحظه تضمین کنند. در ادامه، این اجزا را بررسی می‌کنیم:
1. گاورنر سرعت (Overspeed Governor)
گاورنر دستگاهی مکانیکی یا الکترومکانیکی است که بر سرعت حرکت کابین نظارت دارد. در صورتی که کابین با سرعتی بیشتر از حد مجاز حرکت کند، گاورنر به‌صورت خودکار وارد عمل می‌شود و مکانیزم پاراشوت را فعال می‌کند. این قطعه مستقیماً به طناب گاورنر متصل است و در بالای چاهک آسانسور نصب می‌شود.
2. پاراشوت یا ترمز ایمنی مکانیکی
پاراشوت در زیر کابین یا روی قاب وزنه تعادل قرار دارد. وقتی گاورنر سرعت غیرمجاز را تشخیص دهد، نیروی مکانیکی از طریق طناب به پاراشوت منتقل می‌شود و این قطعه به‌صورت اصطکاکی با ریل‌ها درگیر می‌شود و کابین را متوقف می‌کند.
3. فک‌های ترمز (Brake Jaws)
فک‌های ترمز قطعاتی از جنس فولاد یا آلیاژهای مقاوم هستند که هنگام فعال شدن سیستم ایمنی، با ریل‌های کابین تماس پیدا می‌کنند و از طریق اصطکاک بالا باعث توقف کابین می‌شوند.
4. ترمز الکترومغناطیسی موتور
در اغلب آسانسورهای کششی، موتور گیربکس‌دار یا گیرلس دارای یک ترمز الکترومغناطیسی است. این ترمز در حالت عادی باز است (در اثر جریان برق)، اما در زمان توقف یا قطع برق، بلافاصله بسته می‌شود تا از حرکت ناخواسته کابین جلوگیری کند.
5. فنرهای مستهلک‌کننده انرژی (Energy Absorbing Springs)
این فنرها هنگام درگیری ترمز با ریل، نیروی ضربه را جذب کرده و از انتقال شوک ناگهانی به کابین و مسافران جلوگیری می‌کنند.
6. میکروسوئیچ‌ها و حسگرها
در صورت عملکرد نادرست ترمز یا ایجاد خطا، این حسگرها با سیستم کنترل مرکزی آسانسور ارتباط برقرار کرده و می‌توانند مانع از ادامه حرکت شوند یا هشدار صادر کنند.
😍پیشنهاد می‌کنم: 😍✅جک هیدرولیکی چیست؟
⚙️ انواع سیستم‌های ترمز در آسانسورها
سیستم ترمز آسانسور دارای انواع مختلفی است که بر اساس نوع کابین، سرعت حرکت، ظرفیت، ارتفاع ساختمان و نوع موتور انتخاب و طراحی می‌شوند. انتخاب صحیح سیستم ترمز، نقش مستقیمی در عملکرد ایمن و بدون وقفه آسانسور دارد. در ادامه با رایج‌ترین انواع ترمزهای آسانسور آشنا می‌شویم:
ترمز الکترومغناطیسی (Electromagnetic Brake)
این ترمز که اغلب بر روی موتور آسانسور نصب می‌شود، وظیفه توقف کابین در زمان ایست در طبقات یا در مواقع اضطراری را بر عهده دارد.
کاربرد: در آسانسورهای کششی گیربکس‌دار و گیرلس
مزایا: عملکرد سریع، عمر بالا، واکنش ایمن در قطع برق
ترمز ایمنی مکانیکی یا پاراشوت (Safety Gear)
پاراشوت مهم‌ترین سیستم نجات اضطراری در آسانسور است که در شرایط خطر مانند سرعت بیش‌ازحد مجاز یا پارگی سیم‌بکسل فعال می‌شود.
نحوه عملکرد: به‌صورت اصطکاکی با ریل درگیر شده و کابین را متوقف می‌کند.
انواع پاراشوت:
لحظه‌ای (Instantaneous): توقف فوری با درگیری مستقیم فک‌ها با ریل
تدریجی (Progressive): کاهش سرعت مرحله‌ای با کمک فنرهای جذب انرژی
ترکیبی (Combined): استفاده از مکانیزم لحظه‌ای + ضربه‌گیر
ترمز هیدرولیکی (Hydraulic Brake)
در آسانسورهای هیدرولیکی که موتور مستقیماً حرکت پیستون را کنترل می‌کند، از سیستم‌های ترمز هیدرولیکی استفاده می‌شود.
نحوه عملکرد: در صورت نشتی یا افت فشار روغن، شیرهای ایمنی قفل می‌شوند و حرکت را متوقف می‌کنند.
ویژگی خاص: توقف نرم، قابل استفاده در ساختمان‌های کوتاه‌مرتبه
ترمز موتورگیرلس با کنترل VVVF
در آسانسورهای مدرن با موتور گیرلس و درایوهای VVVF، ترمز به کمک مدار کنترل پیشرفته و ترمزهای دینامیکی یا ترمز رژنراتیو انجام می‌شود.
ویژگی‌ها:
کنترل دقیق سرعت و گشتاور موتور
فعال‌سازی ترمز نرم با کمک کنترل فرکانس
قابلیت برگشت انرژی به شبکه (Regen Braking)
👍مطالب مفید: 🤩آسانسور با سیستم‌های اتوماسیون
🔌 سیستم کنترل ترمز چگونه کار می‌کند؟
سیستم کنترل ترمز آسانسور، مجموعه‌ای از فرمان‌ها و واکنش‌های الکتریکی و مکانیکی است که به‌صورت کاملاً هماهنگ، از ایست ایمن کابین در هر شرایطی اطمینان حاصل می‌کند. این سیستم نه‌تنها در توقف‌های معمول، بلکه در مواقع بحرانی نیز وارد عمل می‌شود تا مانع بروز حادثه شود.
در این بخش، به زبان ساده ولی دقیق توضیح می‌دهیم که سیستم کنترل ترمز آسانسور چگونه کار می‌کند؟
مرحله ۱: نظارت دائم بر سرعت و وضعیت کابین
در قلب سیستم کنترل ترمز، گاورنر سرعت یا سیستم‌های الکترونیکی اندازه‌گیری سرعت قرار دارند. این حسگرها به‌طور دائمی سرعت حرکت کابین را اندازه‌گیری می‌کنند. در صورت افزایش بیش از حد مجاز سرعت، سیگنالی فوری به سیستم کنترل مرکزی ارسال می‌شود.
مرحله ۲: پردازش سیگنال و تشخیص وضعیت خطر
واحد کنترل آسانسور (کنترل پنل یا اینورتر) بلافاصله پس از دریافت هشدار، تحلیل می‌کند که آیا شرایط اضطراری ایجاد شده یا خیر. اگر شرایط بحرانی تشخیص داده شود (مثلاً شتاب ناگهانی، حرکت ناهم‌زمان کابین و وزنه، پارگی سیم، یا افت ولتاژ شدید)، دستور فعال‌سازی ترمز صادر می‌شود.
مرحله ۳: فعال‌سازی ترمز
بسته به نوع ترمز نصب‌شده، یکی یا چند مورد از مراحل زیر به ترتیب اجرا می‌شود:
✅ 1. فعال‌سازی ترمز الکترومغناطیسی
در صورت قطع برق یا صدور فرمان توقف، ترمز موتور که معمولاً با جریان برق در حالت باز است، به‌طور خودکار بسته شده و جلوی چرخش موتور را می‌گیرد.
✅ 2. فعال‌سازی ترمز مکانیکی (پاراشوت)
اگر مشکل حادتر باشد، مانند سرعت غیرمجاز یا قطع کابل‌ها، گاورنر باعث درگیری پاراشوت با ریل می‌شود و کابین را با استفاده از اصطکاک متوقف می‌کند.
✅ 3. ترمز اضطراری در سیستم‌های VVVF یا گیرلس
در آسانسورهای پیشرفته، کنترلر با کاهش تدریجی فرکانس و گشتاور موتور، به آرامی کابین را متوقف کرده و در صورت لزوم، ترمز الکترومکانیکی را نیز وارد مدار می‌کند.
مرحله ۴: نظارت پس از توقف
پس از فعال‌شدن ترمز، کنترلر بررسی می‌کند که آیا توقف به‌درستی انجام شده است یا خیر. اگر کابین در موقعیت خطرناک یا نامناسب متوقف شده باشد (مثلاً بین طبقات)، سیستم فرمان می‌دهد تا از طریق عملیات نجات دستی یا برگشت اضطراری، کابین به طبقه‌ای امن منتقل شود.
✨پیشنهاد می‌کنم: 💡😀راهکارهای بهینه‌سازی آسانسورهای حمل‌و‌نقل عمومی
🧪 تست و بازرسی دوره‌ای سیستم ترمز
سیستم ترمز آسانسور یکی از مهم‌ترین اجزای ایمنی آن محسوب می‌شود؛ اما کارایی و عملکرد این سیستم تنها زمانی قابل اعتماد است که به‌صورت دوره‌ای و منظم تست و بازرسی شود. بی‌توجهی به نگهداری این بخش می‌تواند منجر به خطرات جبران‌ناپذیری شود.
در این بخش، مراحل، استانداردها و نکات کلیدی تست و بازرسی سیستم ترمز آسانسور را بررسی می‌کنیم.
چرا بازرسی دوره‌ای ترمز آسانسور ضروری است؟
اطمینان از عملکرد صحیح در مواقع اضطراری
جلوگیری از فرسودگی یا خرابی پنهان قطعات
انطباق با استانداردهای ایمنی مانند EN 81 و ISIRI 6303
افزایش طول عمر سیستم و کاهش هزینه‌های تعمیرات ناگهانی
روش‌های تست متداول ترمز
1. تست دستی ترمز موتور
قطع برق موتور و بررسی بسته شدن فوری ترمز
تست فنر بازگشت و دیسک ترمز از نظر ساییدگی
2. تست سقوط (Drop Test) پاراشوت
آزادسازی کنترل‌شده کابین از ارتفاع مشخص
بررسی درگیری کامل فک‌ها با ریل و توقف ایمن
3. تست گاورنر سرعت
چرخاندن گاورنر با سرعت بالا و بررسی عمل کردن کلید ایمنی
اطمینان از درگیر شدن سیم‌بکسل گاورنر با مکانیزم پاراشوت
4. تست سیگنال‌های کنترلی
شبیه‌سازی سناریوهای اضطراری در تابلو فرمان
بررسی واکنش صحیح سیستم کنترل و فعال‌شدن ترمز
✅مطالب مفید: 👌🧐کاربردهای موتور بدون گیربکس آسانسور
🏗️ تاثیر نوع ساختمان بر سیستم ترمز
طراحی و انتخاب سیستم ترمز آسانسور، تنها به خود آسانسور بستگی ندارد؛ بلکه نوع ساختمان و ویژگی‌های معماری آن تأثیر مستقیمی بر نوع، قدرت و عملکرد سیستم ترمز می‌گذارد. هرچه ارتفاع، کاربری، تعداد ساکنین یا سرعت آسانسور تغییر کند، نیاز به سطح متفاوتی از ایمنی و ترمز نیز ایجاد می‌شود.
در این بخش بررسی می‌کنیم که چگونه نوع ساختمان بر طراحی و عملکرد سیستم ترمز آسانسور تأثیر می‌گذارد:
ساختمان‌های کم‌ارتفاع (2 تا 5 طبقه)
ترمزهای ساده الکترومغناطیسی یا پاراشوت لحظه‌ای کافی هستند.
فشار کمتری بر ترمز وارد می‌شود؛ اما نگهداری منظم همچنان ضروری است.
ترمز پیشنهادی:
✅ ترمز الکترومغناطیسی پایه + پاراشوت لحظه‌ای
ساختمان‌های تجاری و اداری میان‌مرتبه (5 تا 12 طبقه)
تردد زیاد کاربران، نیاز به دقت بالا در توقف کابین دارد.
ممکن است آسانسورهایی با درایو VVVF یا موتور گیرلس استفاده شود.
سیستم ترمز باید ترکیبی از ترمز نرم با کنترل سرعت و سیستم اضطراری مطمئن باشد.
ترمز پیشنهادی:
✅ ترمز الکترومغناطیسی هوشمند + پاراشوت تدریجی
✅ گاورنر با دقت بالا + سنسورهای کنترل سرعت
برج‌های بلندمرتبه و آسمان‌خراش‌ها (بالای 12 طبقه)
آسانسورها با سرعت‌های بالا (بیش از 1.6 متر بر ثانیه) عمل می‌کنند.
نیروی گرانش و اینرسی بالا هنگام سقوط یا توقف ناگهانی، فشار زیادی به سیستم ترمز وارد می‌کند.
ترمزهای ساده پاسخگوی چنین شرایطی نیستند؛ به سیستم‌های ترمز ترکیبی و پیشرفته نیاز است.
ترمز پیشنهادی:
✅ ترمز موتور گیرلس با درایو VVVF + پاراشوت تدریجی با ضربه‌گیر
✅ ترمز با کنترل الکترونیکی لحظه‌ای + سیستم‌های ضدسقوط خودکار
ساختمان‌های خاص (بیمارستان‌ها، هتل‌ها، مراکز حساس)
نیاز به ترمزهای نرم و بی‌صدا برای آسایش کاربران (مخصوصاً بیماران یا میهمانان)
در موارد بحرانی (مثلاً قطع برق در ICU)، ترمز باید با سیستم نجات اضطراری هماهنگ شود.
کنترل دقیق موقعیت کابین اهمیت بالایی دارد.
ترمز پیشنهادی:
✅ ترمز VVVF نرم با قابلیت توقف دقیق
✅ ترکیب ترمز الکترونیکی و مکانیکی با سنسور موقعیت پیشرفته
📌پیشنهاد مفید: 💥🧐دلایل متوقف شدن آسانسور و راهکارهای راه‌اندازی مجدد آن
💡 نکات مهم در طراحی و انتخاب سیستم ترمز
طراحی و انتخاب سیستم ترمز برای آسانسور، صرفاً انتخاب یک قطعه سخت‌افزاری نیست؛ بلکه تصمیمی حیاتی است که مستقیماً با ایمنی، عملکرد و رضایت کاربران در ارتباط است. انتخاب اشتباه می‌تواند منجر به توقف ناگهانی، سقوط کابین یا حتی حوادث جبران‌ناپذیر شود.
در این بخش، به مهم‌ترین اصول و پارامترهایی که باید در طراحی و انتخاب سیستم ترمز آسانسور رعایت شوند، می‌پردازیم:
ظرفیت و وزن کل سیستم آسانسور
یکی از اصلی‌ترین فاکتورها در طراحی ترمز، مجموع وزن کابین، قاب وزنه تعادل، مسافران و بار مجاز است. سیستم ترمز باید توان تحمل و توقف ایمن کل این وزن را داشته باشد، حتی در شرایط بار کامل یا سقوط آزاد.
> 🔎 نکته: ترمز باید با حداقل 125٪ ظرفیت نامی کابین طراحی شود (مطابق با استاندارد EN 8120).
سرعت حرکت کابین
هر چه سرعت کابین بیشتر باشد، در هنگام توقف، نیروی اینرسی و شتاب بیشتری وارد می‌شود. برای آسانسورهای با سرعت بالا (بیش از 1.6 m/s)، استفاده از ترمز تدریجی و ضربه‌گیرهای هیدرولیکی یا فنری الزامی است.
نوع محرکه آسانسور (گیربکس‌دار، گیرلس، هیدرولیکی)
در آسانسورهای گیربکسی، ترمز روی شفت موتور نصب می‌شود.
در آسانسورهای گیرلس، ترمز باید مستقیماً روی پولی موتور عمل کند.
در آسانسورهای هیدرولیکی، از سیستم ترمز مکانیکی به‌صورت ترکیبی با شیرهای اضطراری استفاده می‌شود.
> ✅ هر نوع محرکه، سیستم ترمز مختص به خود را می‌طلبد.
نوع ترمز مورد نیاز (الکترومغناطیسی، پاراشوت، تدریجی)
ترمز الکترومغناطیسی: برای توقف روزمره کابین استفاده می‌شود.
ترمز اضطراری (پاراشوت): در صورت سقوط یا شتاب ناگهانی وارد عمل می‌شود.
ترمز تدریجی: در ساختمان‌های بلند برای توقف نرم و کنترل‌شده کاربرد دارد.
شرایط محیطی (دما، رطوبت، گرد و غبار)
در محیط‌هایی با رطوبت یا گردوغبار زیاد، ترمزها باید با روکش‌های ضدزنگ و سیل‌های مقاوم استفاده شوند. همچنین، در مناطق سردسیر، باید اطمینان حاصل شود که عملکرد ترمز تحت دمای پایین مختل نمی‌شود.
هماهنگی با سیستم کنترل و درایو
ترمز باید با اینورتر (VVVF) و کنترل پنل آسانسور به‌طور کامل هماهنگ باشد. در لحظه‌ای که کابین متوقف می‌شود، درایو باید با کاهش نرم سرعت، فشار ترمز را کاهش داده و مانع شوک حرکتی شود.
استانداردها و تاییدیه‌های ایمنی
همه اجزای سیستم ترمز باید دارای گواهی‌های معتبر از مراجع قانونی و استانداردهای بین‌المللی مانند:
EN 8120 / 50
ASME A17.1 / CSA B44
استاندارد ملی ایران (ISIRI 6303)
باشند.
دسترسی به قطعات یدکی و تعمیرپذیری
در زمان انتخاب برند یا مدل سیستم ترمز، به این موضوع توجه داشته باشید که:
آیا قطعات یدکی به‌راحتی در دسترس هستند؟
آیا تعمیرکاران محلی با این مدل آشنا هستند؟
آیا دفترچه فنی و دستورالعمل تست و سرویس موجود است؟
دوره نگهداری و قابلیت تست دوره‌ای
ترمز باید به‌گونه‌ای طراحی شود که:
به‌راحتی قابل تست و بازرسی باشد.
میکروسوئیچ وضعیت باز یا بسته بودن داشته باشد.
تنظیمات فنر و گپ فاصله قابل بررسی و اصلاح باشد.
قابلیت اطمینان در مواقع قطع برق یا خطای سیستمی
در شرایط اضطراری، مانند قطع برق یا خطای کنترلر، ترمز باید به‌صورت خودکار بسته شود و مانع حرکت ناخواسته کابین گردد. استفاده از ترمزهای FailSafe (ایمن در قطع برق) در این شرایط ضروری است.
📌 نتیجه‌گیری
سیستم ترمز آسانسور، تضمین‌کننده امنیت جان مسافران است. طراحی درست، استفاده از تجهیزات استاندارد، نصب صحیح و نگهداری منظم از عوامل کلیدی در عملکرد ایمن آسانسور هستند.
اگر در پروژه خود به مشاوره فنی برای انتخاب ترمز مناسب نیاز دارید، حتماً با متخصصین حوزه آسانسور در ارتباط باشید.
🧐سوالات متداول
حتماً! در ادامه، مجموعه‌ای از سؤالات متداول (FAQ) درباره موضوع «سیستم ترمز در آسانسور چگونه کار می‌کند؟» را برای بخش انتهایی مقاله‌تان آماده کرده‌ام. این بخش به افزایش زمان ماندگاری کاربر در صفحه، بهبود سئو و پاسخ به دغدغه‌های کاربران کمک زیادی می‌کند:
1. سیستم ترمز آسانسور چه وظیفه‌ای دارد؟
سیستم ترمز وظیفه دارد در زمان توقف، کابین را به‌طور کامل در جای خود نگه دارد و از حرکت ناخواسته آن جلوگیری کند. همچنین در مواقع اضطراری مثل قطع برق یا افزایش ناگهانی سرعت، با فعال شدن سیستم ترمز اضطراری (پاراشوت)، از سقوط آسانسور جلوگیری می‌کند.
2. تفاوت بین ترمز عادی و ترمز اضطراری چیست؟
ترمز عادی (الکترومغناطیسی) برای توقف روزمره کابین استفاده می‌شود و معمولاً روی موتور نصب می‌شود. اما ترمز اضطراری (پاراشوت) فقط در مواقعی مانند پارگی سیم‌بکسل یا افزایش شدید سرعت فعال می‌شود و کابین را به‌صورت مکانیکی روی ریل قفل می‌کند.
3. ترمز آسانسور چگونه هنگام قطع برق عمل می‌کند؟
در صورت قطع برق، سیستم کنترل از کار می‌افتد و برق به ترمز الکترومغناطیسی نمی‌رسد؛ در نتیجه فنر داخلی، ترمز را به حالت بسته می‌برد و کابین قفل می‌شود تا از حرکت ناخواسته جلوگیری شود. این مکانیسم به عنوان «FailSafe» شناخته می‌شود.
4. آیا سیستم ترمز آسانسور نیاز به بازرسی دوره‌ای دارد؟
بله، برای اطمینان از عملکرد ایمن، سیستم ترمز باید به‌صورت ماهانه، فصلی و سالانه توسط تکنسین‌های مجرب تست و سرویس شود. بازرسی شامل چک سلامت فنر، دیسک ترمز، پاراشوت، گاورنر و سنسورهای کنترلی است.
5. پاراشوت آسانسور چیست و چگونه کار می‌کند؟
پاراشوت نوعی ترمز ایمنی مکانیکی است که در هنگام افزایش غیرعادی سرعت یا سقوط، فعال می‌شود. این سیستم با دریافت سیگنال از گاورنر سرعت، فک‌های خود را روی ریل کابین قفل کرده و باعث توقف کامل آن می‌شود.
اگر قصد دارید یک بالابر خانگی مناسب برای خانه خود انتخاب کنید یا درباره قیمت، مدل‌ها و نحوه نصب اطلاعات بیشتری کسب کنید، می‌توانید با متخصصان ما تماس بگیرید تا با تحلیل دقیق فضای خانه شما، بهترین گزینه را برایتان پیشنهاد دهیم.
